WSTĘP Edukacja ekologiczna zdążająca do poznania i ochrony środowiska winna objąć wszystkich ludzi bez względu na wiek. Musi jednak charakteryzować się optymizmem, wiarą w przyszłość i satysfakcją z efektów podejmowanych działań Jest to bardzo proste w przypadku dzieci zdrowych i bardzo ważne w edukacji dzieci, które nazywa się niepełnosprawnymi umysłowo, które są niedostatecznie wyposażone biologicznie, niejednokrotnie dotknięte kilkoma upośledzeniami. Dla wspomagania tych dzieci powinny być zmobilizowane wszelkie środki pedagogiczne, psychologiczne i rehabilitacyjne. Każde dziecko, także upośledzone umysłowo, odczuwa potrzebę aktywności, wrażeń intelektualnych, chęć działania. Napotyka jednak na wiele trudności w progu nabywania najprostszych umiejętności. W realizacji zagadnień edukacji ekologicznej dzieci upośledzonych umysłowo należy bardzo dokładnie dobierać środki i metody aby te były dla nich przejrzyste i zrozumiałe. Zawsze pamiętamy o możliwościach dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu umiarkowanym. Osoby te mają na ogół osłabioną percepcję wzrokową, słuchową oraz analizę i syntezę odbieranych bodźców ze względu na zaburzenia w obrębie kory mózgowej. Upośledzenie analizatorów powoduje, że odzwierciedlają otaczającąje rzeczywistość w sposób uproszczony, uboższy. Myślenie dziecka jest konkretne - obrazowe. Wszystkie te cechy zmuszają do stosowania metod bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem, do przeżywania i polisensorycznego poznania. Być może wtedy w umyśle dziecka zacznie budzić się świadomość o zależności człowieka od środowiska przyrodniczego i środowiska od człowieka. Wtedy też najpełniej będą mogły poznać otaczającą ich przyrodę. Dzięki wszelkim postępom, nawet gdyby były one małe, dziecko zdobędzie nowe doświadczenia, nową pozycję w grupie społecznej - nauczy się robić to, czego dotąd nie umiało: w rodzinie - gdyż z większą odwagą i nadzieją zacznie ona spoglądać w przyszłość. Dziecko upośledzone również zmieni stosunek wobec samego siebie - nauczy się uczyć, uwierzy w to, że potrafi umieć.
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU Konstrukcja programu nauczania z elementami edukacji ekologicznej oparta jest na wymogach nauczania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym, zawartych w. Podstawą procesu nauczania w klasach 0-3 będą integralnie ujęte treści realizowane w tygodniowych blokach tematycznych związanych z ekologią. Treści programu dotyczą środowiska życia dziecka, czyli domu rodzinnego, szkoły, miasta, regionu oraz ochrony tych dóbr. W klasach IV - V realizacja programu jest możliwa dzięki integralnemu ujęciu treści wszystkich przedmiotów, tzn. funkcjonowania w środowisku (elementy j. Polskiego + elementy matematyki), plastyki, techniki, muzyki i wychowania fizycznego. Aby osiągnąć zamierzone cele, trzeba zaplanować częste wyjścia poza teren szkoły, trzeba zapewnić uczniom jak najczęstszy kontakt bezpośredni z przyrodą. Bardzo ważne elementy tego programu to wycieczki i spacer ekologiczny CELE PROGRAMU - Poznanie prostych pojęć ekologicznych - Rozpoznawanie środowisk przyrodniczych ( ekosystemów ) - Uwrażliwienie na piękno otaczającej przyrody - Ukazywanie różnorodnych zjawisk przyrodniczych - Uczenie się właściwego korzystania z zasobów natury - Dostrzeganie nieprawidłowości, pomoc w odradzaniu się przyrody - Umiejętność obserwacji środowiska naturalnego - Rozbudzanie świadomości ekologicznej i podnoszenie jej - Czynna ochrona przyrody - Wyrabianie nawyków porządkowych , segregowania odpadów
Treści programowe dla kl. „0” ujęto w działach: I. Ogród szkolny. II. Las. III. Powietrze. IV. Sad i ogród warzywny W programie dla nauczania zintegrowanego uwzględniono: I. Ogród szkolny. II. Las. III. Powietrze. IV. Sad i ogród warzywny . V. Kontakt ze zwierzętami w najbliższym otoczeniu dziecka . VI. Łąka Treści programowe dla nauczania przedmiotowego (IV -VI) I. Ogród szkolny. II. Las. III. Powietrze. IV. Sad i ogród warzywny. V. Kontakt ze zwierzętami w najbliższym otoczeniu. VI. Łąka. VII. Woda i jej znaczenie dla życia ludzi i zwierząt. VIII. Hałas. IX. Krajobraz.
Program poszerzono o wykaz dostępnej literatury ekologicznej, ujęto w nim treści, które wynikają z doświadczeń i prób pracy nad zagadnieniem w roku 99/00 nauczycielek ze Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 2 w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Nie ma niczego w umyśle czego wcześniej nie byłoby w zmysłach J. Komeński
Program edukacji ekologicznej dla dzieci upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym w wieku szkolnym KL. „0”
I. Ogród szkolny 1. Rośliny, kontakt bezpośredni (wąchanie , dostrzeganie zmian w naszym ogrodzie. 2. Drzewa w ogrodzie, dostrzeganie piękna, porównywanie poprzez zmysły: węchu, dotyku, wzroku, słuchu. II. Las. 1. Bezpośredni kontakt z różnymi rodzajami drzew (kora, liście, igły): wielozmysłowe poznawanie drzew. 2. Właściwe zachowanie się w lesie : dbanie o runo leśne, krzyku, hałasu . 3. Poznajemy leśne zwierzęta np.; jeż, lis, niedźwiedź, zając. III. Powietrze. 1. Wyrabianie nawyku przebywania w pomieszczeniach wywietrzonych. 2. Obserwacja zmian pogody i próby zaznaczania za pomocą znaków graficznych. 3. Wykazanie zależności właściwego ubierania się stosownie do warunków atmosferycznych. IV. Sad i ogród warzywny. 1. Wielozmysłowe poznanie owoców i warzyw: jabłko, gruszka, śliwka; pomidor, ogórek, marchew , cebula .
Nauczanie zintegrowane Kl. I - III I. Ogród szkolny. 1. Zapoznanie z różnymi gatunkami kwiatów i krzewów, którymi można upiększać ogród. 2. Mieszkańcy ogrodu w różnych porach roku: stali mieszkańcy, zwierzęta okresowo zamieszkujące ogród: kruki, wrony , gile , sikorki, wiewiórki. 3. Sposób opieki nad zwierzętami zamieszkującymi ogród w różnych porach roku. 4. Wspólne z dziećmi „leczenie" złamanych gałęzi, drzew, krzewów. 5. Wprowadzenie graficznych znaków umownych dotyczących ochrony przyrody. II. Las. 1. Bezpośredni kontakt z różnymi rodzajami drzew: odróżnianie poszczególnych gatunków (wprowadzenie nazw: jarzębina, klon, dąb, kasztanowiec) - odróżnianie drzew iglastych od liściastych - zapoznanie z owocami w/w drzew 2. Znaczenie lasu dla odpoczynku, relaksu (cisza, zapach, piękno) 3. Rośliny upiększające las: poszycie, runo leśne, grzyby; rozróżnianie grzybów jadalnych i trujących. 4. Właściwe zachowanie się w lesie: - dbanie o roślinność, - chodzenie wyznaczonym szlakiem, - nie zaśmiecanie lasu , udział w sprzątaniu, - nie ingerowanie w życie leśnych zwierząt, nie niszczenie mrowisk, dziupli, gniazd. III. Powietrze. 1. Rozróżnianie środków lokomocji i innych źródeł, które wpływają na stan zanieczyszczenia powietrza. 2. Szkodliwe działanie kurzu dla zdrowia ; środki pomagające w zwalczaniu kurzu. 3. Zwracanie uwagi na szkodliwość palenia tytoniu przez rodziców i przebywania w pomieszczeniach zadymionych . IV. Sad i ogród warzywny. 1. Rodzaje drzew owocowych i ich owoców. Umiejętność klasyfikowania. 2. Wprowadzenie nazw nowych owoców i warzyw; kształt, kolor. 3. Rozróżnianie owoców i warzyw po dotyku, smaku. V. Kontakt ze zwierzętami w najbliższym otoczeniu. 1. Poznanie zwyczajów, sposobu opieki i obcowania ze zwierzętami domowymi, np. pies, kot, chomik. VI. Łąka. 1. Obserwacja zwierząt żyjących na łąkach w różnych porach roku (bocian, żaba, motyl) 2. Wyrabianie pozytywnego stosunku do w/w zwierząt . 3. Wielozmysłowa obserwacja roślin znajdujących się na łące. 4. Kolorystyka roślin ; bukiety z suszonych kwiatów. 5. Wyrabianie nawyku właściwego zachowania się na łące ; wyeliminowanie bezmyślnego zrywania kwiatów .
Nauczanie przedmiotowe Kl. IV - VI I .Ogród szkolny. 1. Zakładanie grządek kwiatowych i warzywnych; znaczenie nawożenia we wzroście roślin znaczenie światła, podlewania. 2. Wprowadzanie nazw gatunków kwiatów i krzewów, - budowa kwiatu (korzeń, łodyga, kwiat, liście ) - odróżnianie krzewów od drzew (podobieństwa i różnice) 3. Budowanie karmników i systematyczne dokarmianie ptaków w czasie zimy ; odróżnianie gatunków ptaków . 4. Opieka nad drzewami. II. Las. 1. Las miejscem rekreacji i wypoczynku; wyrabianie nawyku poprawnego zachowania się w lesie; sprzątanie lasu oraz pozostawianie po sobie porządku w czasie wycieczek i spacerów. 2. Las domem zwierząt; zapoznanie z życiem i zwyczajami zwierząt leśnych (niedźwiedź, lis, zając, lis, sarna); zwierzęta leśne żyjące w dziuplach i norach; opieka i pomoc zwierzętom w czasie zimy. 3. Korzyści płynące z lasu; grzyby, zioła, owoce leśne, przetwórstwo drzewa. 4. Zapoznanie z pracą leśniczego. 5. Jak możemy pomóc w pielęgnacji zasobów leśnych. III. Powietrze. 1. Znaczenie powietrza dla ludzi, roślin i zwierząt. 2. Zwrócenie uwagi na środki zanieczyszczające powietrze (środki lokomocji, stacje benzynowe, zakłady przemysłowe) 3. Wpływ palenia tytoniu w miejscach publicznych na zanieczyszczenie powietrza. 4. Uwrażliwienie na szkodliwość kurzu (systematyczne odkurzanie sali, mycie zabawek, ścieranie kurzu z mebli). 5. Aktywność ruchowa na powietrzu. IV. Sad i ogród warzywny. 1. Jadalne części warzyw. 2. Prace w ogrodzie warzywnym i sadzie w różnych porach roku. 3. Wływ warunków atmosferycznych na wzrost roślin. V. Kontakt ze zwierzętami w najbliższym otoczeniu. 1. Zwierze przyjacielem, a nie zabawką dziecka; obowiązki wynikające z posiadania zwierzęcia, wpajanie umiejętności opieki nad zwierzętami bezdomnymi, uświadomienie niebezpieczeństwa wynikającego z drażnienia nieznanych zwierząt; zapoznanie ze skutkami takich zachowań. 2. Eliminowanie błędnych informacji o zwierzętach. 3. Zwierzęta w ogrodach zoologicznych . VI. Łąka 1. Obserwacja łąki w różnych porach roku; dostrzeganie kolorystyki; mieszkańcy łąki; poprawne zachowanie się na łące. 2. Kwiaty i zioła; znaczenie ich dla zdrowia człowieka. 3. Rozróżnianie zwierząt żyjących na łące (kret, owady, bocian, czajka). 4. Znaczenie łąki (gospodarcze, rekreacyjne). VII. Woda i jej znaczenie w środowisku . 1. Obserwacja najbliższych zbiorników naturalnych; rzeka, staw. 2. Zabawy badawcze; porównywanie stanu czystości wód w zbiornikach naturalnych oraz wody z kranu. 3. Znaczenie wody w życiu ludzi, zwierząt, roślin. 4. Wyrabianie nawyku racjonalnego gospodarowania wodą; oszczędzanie wody poprzez dokręcanie kranu; nie zaśmiecanie zbiorników wodnych. 5. Życie w wodzie; ryby, żaby, rośliny wodne; założenie własnego akwarium. VIII. Hałas 1. Hałas i jego wpływ na życie i zdrowie człowieka; hałas w domu, szkole, środowisku przyrodniczym. IX. Elementy krajobrazu 1. Ukazywanie krajobrazu własnej okolicy na tle ojczystego kraju. 2. Turystyka w naszym regionie.
SPODZIEWANE EFEKTY: - Zrozumienie potrzeby ochrony przyrody - Zrozumienie zależności zachodzących w przyrodzie - Podwyższenie umiejętności dbania o swoje zdrowie - Świadome dążenie do ochrony środowiska - Nabycie wiedzy i umiejętności radzenia sobie w środowisku społeczno-przyrodniczym OCENA POSTĘPÓW DZIECKA Mając świadomość tego, iż dziecko upośledzone umysłowo napotyka na wiele trudności już u progu nabywania najprostszych umiejętności, musimy uchronić go przed porażką czy złą oceną. Dziecko ma prawo do błędów ale niepowodzenie nie powinno zaprzepaszczać inicjatywy w podejmowaniu dalszych prób. Dzieci z naszej szkoły w pełni nie rozumieją cyfrowej skali ocen, która nie motywuje ich do dalszej pracy. Dlatego program ten zakłada inny sposób oceniania, bardziej dla nich zrozumiały ale zgodny z WSO. Ocena powinna być elementem wzmacniającym pozytywnie, wskazując dziecku jego możliwości ale i braki. Zakładamy zindywidualizowanie procesu nauczania i zajęć. Każdy uczeń będzie miał jednakowe szansę osiągnięcia sukcesu, bowiem zadania będą stosowane wielopoziomowo, dopasowane do możliwości psychofizycznych uczniów. W każdym dziecku należy znaleźć to „coś”, co odpowiednio stymulowane będzie go dowartościowywało, mobilizowało i umożliwiało dalszy rozwój. Jako ocenę proponujemy symbole związane z przyrodą. Aby nie nastąpiło „uodpornienie” na nie proponujemy ich częste zmiany. W klasie „O" ocena cząstkowa będzie wyrażana w symbolach, natomiast bilans postępów zostanie zawarty w opinii końcoworocznej. Oceny w pozostałych klasach będą miały charakter opisowy ( w zeszytach ocen), natomiast oceny cząstkowe wystąpią w postaci symbolicznej - stempelek( lub znaczek) do wiadomości ucznia.
Skala ocen: - wykonuje samodzielnie – uśmiechnięte słonko - wykonuje z pomocą – słonko - jest zainteresowany – słonko za chmurą - jest gotowy - chmurka EFEKTYWNOŚĆ DZIAŁAŃ oraz realizacja programu będzie monitorowana na bieżąco pod koniec każdego roku szkolnego. Po zakończeniu każdego etapu nauczania (3 lata) przy pomocy kart analizy postępów zmierzymy efektywność działań i dokonamy ewaluacji programu.
Opracował zespół: Iwona Rusinowicz Ewa Lenart
- nauczycielki SPS Nr 2 w Ostrowcu Świętokrzyskim |